یکی از مهم‌ترین ارکان روابط کاری در نظام حقوقی ایران، انعقاد قرارداد کار میان کارگر و کارفرماست. متأسفانه برخی کارفرمایان به دلایل مختلف از جمله کاهش هزینه‌ها یا سهل‌انگاری، از تنظیم قرارداد کتبی اجتناب می‌کنند. با این حال تجربه پرونده‌های متعدد در هیأت‌های تشخیص و حل اختلاف ادارات کار نشان داده است که عدم وجود قرارداد کتبی، بزرگ‌ترین ریسک حقوقی برای کارفرما محسوب می‌شود.

قرارداد کار؛ سندی معتبر برای اعتماد و تعهد

قرارداد کار صرفاً یک توافق ساده نیست؛ بلکه سندی رسمی است که مطابق با قانون کار جمهوری اسلامی ایران، چارچوب روابط میان کارگر و کارفرما را مشخص می‌سازد. وجود قرارداد کتبی مزایای متعددی دارد:

• تعیین دقیق حقوق و مزایای کارگر

• شفاف‌سازی تعهدات کارفرما

• جلوگیری از بروز سوءتفاهم‌ها و اختلافات احتمالی

پیامدهای فقدان قرارداد کتبی

در صورت عدم انعقاد قرارداد کتبی، کارگر می‌تواند در هر زمان به اداره کار مراجعه و طرح شکایت نماید. در این شرایط:

• به دلیل نبود سند مکتوب، مراجع حل اختلاف معمولاً به نفع کارگر رأی صادر می‌کنند.

• کارفرما ملزم به پرداخت حقوق، بیمه و سنوات بر اساس ادعاهای کارگر خواهد شد، حتی اگر این ادعاها مستند نباشد.

• کارفرما در مقام دفاع از خود، مدرک محکمی برای استناد نخواهد داشت.

به بیان دیگر، فقدان قرارداد کتبی به معنای پذیرش تمامی ریسک‌های حقوقی از سوی کارفرماست.

مزایای قرارداد کار برای کارفرما

برخلاف تصور رایج، انعقاد قرارداد تنها به نفع کارگر نیست، بلکه برای کارفرما نیز مزایای قابل توجهی دارد:

• تعیین دقیق وظایف کارگر و الزام وی به انجام تعهدات شغلی

• جلوگیری از طرح ادعاهای بی‌مورد از سوی کارگر در آینده

• ایجاد مبنای حقوقی برای محاسبه اضافه‌کار، مرخصی، پاداش و خاتمه همکاری

الزامات قانونی قرارداد کار

طبق ماده ۷ قانون کار، قرارداد کار می‌تواند به صورت کتبی یا شفاهی منعقد شود؛ با این حال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی همواره تأکید کرده است که قرارداد کتبی معتبرترین و مطمئن‌ترین شکل رابطه کاری است. نمونه قراردادهای رسمی نیز از سوی این وزارتخانه منتشر شده و کارفرمایان می‌توانند از آن‌ها بهره‌برداری نمایند.

تجربه‌های عملی در پرونده‌های اختلافی

در شهرهای مختلف کشور از جمله تهران، اصفهان، مشهد و دیگر مناطق، بارها مشاهده شده است که کارفرمایان فاقد قرارداد کتبی، ناچار به پرداخت مبالغی چندین برابر پیش‌بینی خود به کارگران شده‌اند. این خسارات تنها مالی نبوده و اعتبار و زمان کارفرما را نیز تحت‌تأثیر قرار داده است.

نتیجه‌گیری

انعقاد قرارداد کتبی کار، اقدامی حیاتی برای پیشگیری از اختلافات و کاهش ریسک‌های حقوقی است. کارفرمایان باید:

• همواره قرارداد کتبی با کارگران منعقد نمایند.

• از نمونه قراردادهای معتبر وزارت کار یا مشاوران حقوقی بهره‌مند شوند.

• قراردادها را به صورت شفاف و بدون ابهام تنظیم کنند.

با رعایت این اصول، نه‌تنها از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری خواهد شد، بلکه روابط کاری نیز بر پایه اعتماد و شفافیت استوار خواهد گشت.